Những huyền thoại về toàn cầu hoá: Phỏng vấn Noam Chomsky và Ha-Joon Chang

C. J. Polychroniou

Noam Chomsky. (Ảnh: Jeanbaptisteparis)

Kể từ cuối những năm 1970, nền kinh tế của thế giới và của các quốc gia thống trị đang bước vào giai đoạn toàn cầu hóa (tân tự do), mà tác động và ảnh hưởng đến sinh kế của người dân và cộng đồng ở khắp mọi nơi đang tạo ra một sự bất mãn lớn cùng với làn sóng nổi dậy của chủ nghĩa dân tộc, và tinh thần chống đối giới tinh hoa. Nhưng chính xác thì điều gì đang thúc đẩy quá trình toàn cầu hóa? Và ai mới thực sự hưởng lợi từ toàn cầu hoá? Toàn cầu hoá và chủ nghĩa tư bản có đan xen nhau không? Làm thế nào để đối phó với các mức độ bất bình đẳng và bất an kinh tế khổng lồ ngày càng gia tăng? Liệu những người cấp tiến và triệt để có nên tập hợp lại không đằng sau lời kêu gọi áp dụng chế độ thu nhập cơ bản phổ quát? Trong cuộc phỏng vấn duy nhất và độc quyền dưới đây, hai nhà lãnh đạo tinh thần hàng đầu của thời đại chúng ta, nhà ngôn ngữ học và trí thức công cộng Noam Chomsky và nhà kinh tế học Ha-Joon Chang, đã chia sẻ quan điểm của họ về những vấn đề thiết yếu này.

Hoa Kỳ/ Kenya: Công bố nghiên cứu mới về các kết quả thí điểm thu nhập cơ bản tại Kenya

Austin Douillard

Các phụ nữ tại một làng nông thôn ở phía Tây Kenya. (Andrew Renneisen/Thời báo New York)

GivenDirectly, một tổ chức phi chính phủ đóng tại New York, mà hoạt động đã được Thời báo Thu nhập Cơ bản tường thuật trước đây, đã khởi xướng một chương trình thí điểm tại một làng nông thôn ở phía Tây Kenya, vào tháng Mười vừa qua. Tổ chức vừa mới công bố phân tích nội bộ về chương trình thí điểm, trong một nỗ lực đầu tiên để tổng hợp những kết quả của một dự án của GiveDirectly về thu nhập cơ bản. Những kết quả sẽ tạo lập tinh thần chung cho các chương trình tiếp theo và ảnh hưởng đến chính sách thu nhập cơ bản nhằm tạo bước tiến về phía trước.

Làm thế nào để làm cho thu nhập cơ bản phổ quát trở thành hiện thực

Stewart Lansley

Howard Reed

Liệu việc chi trả một thu nhập thường xuyên cho mọi công dân có hoạt động hiệu quả không? Liệu đó có là một bước khả thi tiến tới việc cải cách hệ thống phúc lợi hiện tại không? Dựa vào một báo cáo gần đây, Stewart Lansley và Howard Reed giải thích cách thức để làm cho một chương trình như vậy hoạt động hiệu quả.

Hỗ trợ cho một thu nhập cơ bản phổ quát – chi trả một thu nhập thường xuyên và có đảm bảo cho các công dân của một quốc gia như là một việc đương nhiên theo luật – đang bắt đầu tăng tốc. Các cuộc thử nghiệm đang được hoạch định tại nhiều quốc gia, trong khi vùng Silicon Valley đang thử nghiệm chương trình Y Combinator tại California. Tại Liên hiệp Anh (UK), ý tưởng nhận được sự ủng hộ của Đảng Xanh và Đảng SNP, đang được Công đảng xem xét một cách nghiêm túc, và nhận được sự ủng hộ của Hội Nghệ thuật Hoàng gia (Royal Society of Arts) và Viện Adam Smith (Adam Smith Institute), một viện chính sách theo trường phái thị trường.

Tại sao Elon Musk nghĩ rằng thu nhập cơ bản phổ quát là điều không thể tránh khỏi

Paul Ratner

Giám đốc điều hành kiêm giám đốc thiết kế của SpaceX Elon Musk phát biểu tại hội nghị thường niên năm 2014 của Ngân hàng Xuất nhập khẩu (EXIM) hôm 25 tháng 4 năm 2014 tại Washington, DC. (Ảnh: Alex Wong/Getty Images)

Việc làm là một chủ đề lớn trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 2016 tại Hoa Kỳ và tiếp tục là một vấn đề nóng bỏng. Nạn thất nghiệp trong các ngành công nghiệp chế biến tại các tiểu bang nghèo miền Đông Bắc nước Mỹ (Rust Belt states) là một nguyên nhân lớn đã đẩy Donald Trump đến một chiến thắng bất ngờ. Là Tổng thống mới đắc cử, Trump đã tiếp tục thúc đẩy thông điệp về việc làm, thực hiện những thỏa thuận như sự can thiệp gần đây của ông về số phận của nhà máy Carrier tại Indiana để cho thấy ông sẽ mang lại việc làm cho những vùng có tỷ lệ thất nghiệp lớn. Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực như trên, nhiều nhà tương lai học dự đoán một lượng lớn việc làm sẽ được thay thế bằng công nghệ tự động hóa và robot trong một tương lai thấy trước được. Giáo sư Moshe Vardi gần đây dự đoán rằng hơn một nửa số người lao động trên thế giới sẽ được thay thế bằng robot chỉ trong vòng 30 năm tới kể từ nay. Điều này phù hợp với một nghiên cứu của Đại học Oxford vào năm 2013 đã từng đưa ra một tỷ lệ là 47% việc làm sẽ bị thay thế bằng robot tại Mỹ trong tương lai.

Liệu có nên thiết lập một chế độ thu nhập cơ bản không?

Guillaume Duval

Benoît Hamon (phải) bảo vệ chế độ thu nhập cơ bản trong khuôn khổ vận động thành ứng cử viên tổng thống của đảng xã hội Pháp. Ý tưởng này cũng đã được Manuel Valls (trái) sử dụng lại. ©DENIS ALLARD/REA

Vào mùa thu năm nay, vấn đề chế độ thu nhập cơ bản (hay còn được gọi là thu nhập sinh tồn hoặc thu nhập phổ quát, theo các sở thích về ngữ nghĩa) là trung tâm của các cuộc tranh luận công khai. Benoît Hamon, một dân biểu thuộc đảng xã hội của tỉnh Yvelines, đã lấy đó làm biện pháp tiêu biểu cho chiến dịch tranh cử thành ứng cử viên tổng thống của đảng mình, trong khi ở phía đối diện Nathalie Kosciusko-Morizet cũng đã chọn chủ đề nói trên như một dấu ấn của phe cánh hữu. Các thượng nghị sĩ thuộc cánh hữu Jean-Marie Vanlerenberghe (UDI, Union des Démocrates et Indépendants – Liên hiệp các thành phần dân chủ và độc lập) và cánh tả Daniel Percheron (đảng xã hội) về phần họ cũng đã trình bày một báo cáo về chủ đề này. Cụ thể hơn, tỉnh Gironde muốn thử nghiệm chính sách nói trên vào năm 2018, trong khi Thủ tướng Manuel Valls cũng đã nắm lấy ý tưởng này vào tháng 9, tiếp theo một báo cáo của Christophe Sirugue vào mùa xuân năm ngoái. Và vô số các cuộc tranh luận và bài viết về chủ đề này, cả trên các diễn đàn công dân lẫn trong giới học thuật, chẳng hạn như Ngày nghiên cứu của trung tâm OFCE (Observatoire Français des Conjonctures Economiques, là một trung tâm nghiên cứu về kinh tế của Đại học Sciences Po – ND) hôm 13 tháng 10.

Thu nhập cơ bản và nền dân chủ xã hội

Philippe Van Parijs (1951-)

Philippe van Parijs

“Cách tiếp cận thu nhập cơ bản thực sự là cần thiết, nhưng nó không phải là phần thuộc về truyền thống dân chủ xã hội. Hãy nghĩ về nó. Tất cả mọi sự đồng thuận thời hậu chiến là về bảo hiểm quốc gia, chứ không phải là thu nhập cơ bản. Bây giờ, hoặc là chúng ta sẽ đi đến việc có một mức thu nhập cơ bản để điều tiết xã hội của chúng ta, hoặc là chúng ta sẽ luôn có nhiều xung đột xã hội quan trọng.”

Yanis Varoufakis, The Economist (Tạp chí Nhà Kinh tế), 31 Tháng ba 2016

Ý tưởng về thu nhập cơ bản vô điều kiện đang là vấn đề thời thượng. Từ Phần Lan đến Thụy Sĩ, từ San Fransisco tới Seoul, mọi người đều nói về nó như thể họ chưa bao giờ nói. Hai lần trước đây, thu nhập cơ bản từng là chủ đề của một tranh luận công có thật, mặc dù ngắn ngủi và giới hạn trong một quốc gia tại một thời điểm. Trong cả hai sân khấu, lực lượng trung tả đã đóng một vai trò trung tâm.

Phần Lan bắt đầu thử nghiệm chế độ thu nhập phổ quát

Hai ngàn người đang tìm việc trong độ tuổi từ 25 đến 58 đang được chọn ngẫu nhiên để nhận số tiền 560 euro một tháng, thay cho trợ cấp thất nghiệp, trong vòng hai năm kể từ ngày 1 tháng Giêng.

Monde.fr và AFP

Romain Geoffroy

Chủ nhật ngày 01 tháng Giêng, Phần Lan trở thành quốc gia châu Âu đầu tiên thử nghiệm chế độ thu nhập cơ bản ở cấp quốc gia. ANDREJ ISAKOVIC/AFP

Trong khi ý tưởng thu nhập phổ quát ngày càng chiếm vị trí quan trọng trong các cuộc tranh luận chính trị tại Pháp, thì kể từ chủ nhật ngày 01 tháng Giêng, Phần Lan trở thành quốc gia châu Âu đầu tiên thử nghiệm chế độ thu nhập cơ bản ở cấp quốc gia. Hai ngàn người, trong độ tuổi từ 25 đến 58, được chọn ngẫu nhiên để nhận 560 euro một tháng trong vòng hai năm. Nét đặc thù duy nhất là chế độ thí điểm này giới hạn đối tượng được hưởng là những người đang tìm việc và đang hưởng chế độ trợ cấp thất nghiệp.

Như vậy, số tiền 560 euro hàng tháng sẽ thay thế cho khoản trợ cấp thất nghiệp hiện nay. Nếu người thụ hưởng trước kia nhận được một chế độ bồi thường cao hơn, thì cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ chi trả khoản chênh lệch. Các chế độ bảo hiểm y tế và phân bổ nhà ở vẫn sẽ được duy trì. Sự thay đổi lớn được đưa vào thử nghiệm này nằm ở việc mỗi người có thể chấp nhận một việc làm và tiếp tục được nhận chế độ thu nhập phổ quát, bất kể mức lương được nhận.

Thu nhập cơ bản đã giải quyết vấn đề cơ bản của chủ nghĩa tư bản như thế nào?

Điều gì cản đường nó?

Tom Streithorst

Chủ đề Thu nhập cơ bản bảo đảm (BIG, Basic Income Guarantee) lại xuất hiện trở lại trên các trang tin tức. Người Phần Lan đang xem xét triển khai chế độ trên, giống như người Thụy Sĩ, thay thế tất cả các chế độ phúc lợi đã được kiểm định bằng một trợ cấp đơn giản cho mọi người dân, cho họ có đủ tiền để tồn tại. Không giống như hầu hết các chương trình phúc lợi hiện tại, nó không đòi hỏi điều kiện bạn có xứng đáng hay phải là người nghèo để được hưởng trợ cấp. Mọi người đều được hưởng khoản trợ cấp đó, bạn, tôi, Rupert Murdoch, hay người vô gia cư ngủ dưới gầm cầu. Chế độ thu nhập cơ bản bảo đảm, lần cuối được tổng thống Richard Nixon đề xuất một cách nghiêm túc vào năm 1969, ngày càng được nhiều nhà kinh tế và các blogger gợi ý rằng cuối cùng đó có thể là vị cứu tinh của chủ nghĩa tư bản. Chế độ BIG sẽ xoá đói giảm nghèo, giảm thiểu sự bất bình đẳng, và cải thiện rộng rãi đời sống của những người dễ bị tổn thương nhất trong chúng ta. Nhưng đó không phải là lý do vì sao chúng ta cần nó. Đó có thể là điều có vẻ phi thực tế, thậm chí không tưởng: nhưng tôi tin chắc rằng chế độ BIG sẽ được thiết lập trong vòng vài thập kỷ tới, bởi vì nó giải quyết được vấn đề cơ bản nhất của chủ nghĩa tư bản hiện đại, bài toán thiếu cầu.

Xét lại vấn đề thu nhập cơ bản

Robert Skidelsky

LONDON – Anh Quốc không phải là nước duy nhất tổ chức trưng cầu ý dân trong tháng này. Vào ngày 5 tháng 6, đại đa số các cử tri Thụy Sĩ đã bác bỏ, với 77% so với 23%, đề xuất về việc mọi công dân cần được đảm bảo một khoản thu nhập cơ bản vô điều kiện (UBI, Unconditional Basic Income). Nhưng kết quả chênh nhau ấy không có nghĩa là vấn đề sẽ sớm biến mất.

Thật vậy, ý tưởng về một chế độ trợ cấp UBI đã xuất hiện lặp đi lặp lại trong lịch sử – bắt đầu với Thomas Paine trong thế kỷ 18. Tuy nhiên ngày nay, có nhiều khả năng là vấn đề này sẽ tồn tại dai dẳng hơn, khi một khoản thu nhập vừa đủ có được từ việc làm ngày càng là một viễn cảnh ảm đạm đối với người nghèo và người ít học. Các cuộc thử nghiệm với các khoản trợ cấp vô điều kiện bằng tiền đã diễn ra tại các nước nghèo cũng như tại các nước giàu.