Hiệu quả đối lại công bằng

Efficiency vs Equity

Khái niệm hiệu quả có một nghĩa chính xác trong kinh tế học sản xuất: một tình thế là có hiệu quả nếu việc phân bổ những nguồn lực hiếm giữa những nhà sản xuất khác nhau và việc sử dụng chúng đưa đến một tập những sản phẩm được sản xuất sao cho không có những tập nào khác có nhiều hơn mỗi một sản phẩm đã được sản xuất. Nói cách khác, nếu gọi bằng miền sản xuất tập những điểm tượng trưng cho những sản xuất có thể thì những tình thế có hiệu quả là đường biên của miền này. Có thể mở rộng khái niệm này ra cho những cá thể người tiêu dùng nếu giả định là những cá thể này có một hàm lợi ích, được trang bị một số đặc tính nghiêm ngặt, đo sự thoả mãn họ thu được từ việc họ tiêu dùng sản phẩm. Nếu việc phân bổ những nguồn lực quí hiếm giữa các nhà sản xuất và những sản phẩm được sản xuất giữa các người tiêu dùng là sao cho không một tình thế nào khác cho được mỗi người tiêu dùng một sự thoả mãn lớn hơn sự thoả mãn đạt được trong trạng thái này thì trạng thái này được gọi là có lợi tức xã hội tối đa hay là một tối ưu Pareto.

Khái niệm bình đẳng không có một ý nghĩa chính xác bằng và, dù sao đi nữa, hiếm khi được sử dụng trong khoa học kinh tế. Mở rộng ý nghĩa thông thường của từ này thì một trạng thái có thể được gọi là bình đẳng nếu mỗi người tiêu dùng đạt được cùng một mức thoả mãn, hay cụ thể hơn nếu mỗi người có cùng một mức nguồn lực.

Còn khái niệm công bằng lại càng mơ hồ hơn nữa vì thuộc về một đánh giá đạo đức chủ quan. Trong thực tiễn, một tình thế được gọi là thuận công bằng nếu đáp ứng những tiêu chuẩn được sự đồng thuận rộng rãi trong một xã hội nhất định, ví dụ tiêu chuẩn có những cơ hội bằng nhau.