PARETO Vilfredo, 1848-1923

® Giải Nobel: ALLAIS, 1988

Vilfredo Pareto sinh tại Paris ngày 15 tháng bảy 1848. Mẹ ông là người Pháp và bố là người Italia. Sau khi trở về Italia ông học tại Trường Bách khoa Turino. Năm 1869, luận án của ông là về cân bằng của những chất rắn. Trong hai mươi năm sau đó, ông hành nghề kĩ sư. Chịu ảnh hưởng của nhà kinh tế Maffeo Pantaleoni, vào khoảng 1890 ông quan tâm đến kinh tế toán học của Léon Walras. Liên lạc được với Walras và được Walras tiến cử, Pareto thế chỗ giáo sư kinh tế chính trị học tại Lausanne của Walras năm 1893. Từ đó Pareto bắt đầu sự nghiệp của ông trong khoa học xã hội liên tiếp trong hai hướng bổ sung cho nhau, và theo một tiến trình định tính: một hướng trong kinh tế học với Cours d’économie politique (Giáo trình kinh tế chính trị học) (1896-1897) rồi Manuel d’économie politique (Tóm tắt kinh tế chính trị học) (1906-1909); một hướng trong xã hội học với Systèmes socialistes (Những hệ thống xã hội chủ nghĩa (1901-1902) rồi Traité de sociologie générale (Khảo luận về xã hội học tổng quát) (1916). Ông mất ngày 2 tháng 3 1923 để lại một sự nghiệp khổng lồ (Oeuvres complètes, 30 vol.)

Pareto rất coi trọng phương pháp “logic-thực nghiệm” của ông, một phương pháp dựa trên ba nguyên lí cơ bản: 1) Đối tượng của khoa học là tính khả tri duy lí của những “đều đặn của các hiện tượng”. 2) Để làm việc này, thiết kế lí thuyết được tiến hành bằng những “xấp xỉ lần lượt” và mỗi lí thuyết phải được thử thách bằng những sự kiện khách quan được quan sát. Do đó diễn dịch và qui nạp nối tiếp nhau theo trình tự những xấp xỉ: diễn dịch trong “xấp xỉ thứ nhất” và qui nạp cho những “xấp xỉ tiếp theo” bằng cách ngày càng tiến gần đến mô tả hiện thực. 3) Những quan hệ vận động trong những hiện tượng được nghiên cứu thường không phải là từ nguyên nhân đến hệ quả nhưng là những quan hệ “phụ thuộc lẫn nhau”.